Het tijdperk-Franco Spanje vakantieland In de jaren 60 van de vorige eeuw werd Spanje een veelbezocht vakantieland. Tienduizenden, ook vanuit Nederland, trokken naar het land voor zon, zee en strand. Maar achter de facades van die schijnwereld waren drama's bezig waar de vakantiegangers geen weet van hadden of niet van wilden weten. De terreur van generaal Franco was in volle gang en werd angstvallig zo veel mogelijk verborgen gehouden. Het imago van een vriendelijk Spanje moest in stand gehouden worden. De werkelijkheid voor de Spanjaarden was echter heel anders. Concentratiekampen Al gedurende de Spaanse Burgeroorlog werden concentratiekampen aangelegd. Daar werden tegenstanders van Franco ondergebracht. De omstandigheden waren niet veel anders dan de (latere) concentratiekampen in nazi-Duitsland. Alhoewel er geen sprake was van massavernietiging, zijn er veel mensen omgekomen door uitputting, honger en de willekeur van kampbewakers. Er werd gemarteld en gemoord. In totaal waren er in 1938 al meer dan 190 van zulke kampen met in dat jaar al zo'n 170.000 gevangenen. Dat aantal liep eind 1939 op tot tussen de 367.000 en aan half miljoen. Na 1939 kwamen er nog een paar kampen bij. Het laatste kamp werd eind 50-er jaren gesloten. Dit had er alles mee te maken dat Franco het imago van zijn land wilde veranderen. Geroofde kinderen In de 36 jaar durende dictatuur werden in totaal zo'n 300.000 kinderen van linkse personen weggehaald bij hun ouders en tegen betaling ondergebracht bij meestal rijke Franco-gezinde families. Het netwerk van personen en organisatie die dit uitvoerden moet vele tienduizenden personen groot zijn geweest. Direct na afloop waren dat kinderen van vrouwen uit de gevangenissen. Later werd de ouders ook verteld dat de zoon of dochter kort na de geboorte overleden was. Hen werd dan verteld dat de baby al was begraven en de ouders blij mochten zijn dat ze de kosten daarvan niet hoefden te betalen. Als gevolg hiervan zijn ook de nodige geboortebewijzen vals. Het meesterbrein achter dit alles was psychiater Antonio Vallejo-Nájera, geboren in 1889 en de allereerste professor psychiatrie aan een Spaanse universiteit. Hij overleed in 1960 als een, zeker door Franco, geëerd man. Tussen 1965 en 1985 zijn veel Spaanse archieven vernietigd. Men wilde vermijden dat er na Franco's dood bezwarende documenten openbaar zouden worden. Pas in dat laatste jaar, 1985, besliste de regering dat er geen archieven meer vernietigd mochten worden. Het blijkt dat de handel in kinderen feitelijk is doorgegaan tot in de jaren 90 van de vorige eeuw. Dat stopte omdat de adoptiewetten strenger werden. Dat het nog zo lang kon doorgaan, kwam omdat het netwerk wat zich hiermee bezig hield nog steeds bestond en actief was en er nog steeds veel geld mee verdiend kon worden. Pas in de jaren 2000 begonnen de geruchten over gestolen kinderen aan te zwellen. Toch zou het nog tot 2012 duren voordat er actie kwam met de arrestatie van een non uit het netwerk. Uitroepen monarchie Al in 1947 roept Franco Spanje opnieuw uit tot monarchie. In de praktijk verandert er echter niets. Franco stelt geen koning aan, Spanje blijft gewoon een dictatuur onder Franco. Concordaat Vaticaan In 1953 sluit Franco een concordaat met de katholieke kerk. Men krijgt aantal zaken terug zoals belastingvoordelen en wettelijke macht.Later, in de 60 en 70er jaren, wordt dit steeds minder en verleent de kerk zelfs steun voor stakingen e.d. Opus Dei De katholieke organisatie Opus Dei krijgt zeggenschap op regeringsniveau waaronder posten op het Ministerie van Economisch Zaken. Luis Carrero Blanco Hij doet voor het parlement de uitspraak: "God schonk ons de onmetelijke gunst van een uitzonderlijk leider, een geschenk zoals je van de Voorzienigheid slechts om de drie of vier eeuwen mag verwachten." Carrero was in 1957 al minister geworden onder Franco en in 1967 vicepresident van de staatsraad. Zes maanden na zijn benoeming als premier komt hij om het leven bij een aanslag van de Baskische terreurbeweging ETA. Een 80 kilo zware bom wordt geplaatst onder de weg waar hij vaak langs rijdt. De explosie is zo krachtig dat de auto over een vier etages tellend gebouw wordt geslingerd. De twee andere inzittenden komen ook om het leven. Rellen, stakingen Begin jaren 60 begint de sociale onrust in Spanje. De gewone bevolking pikt het bewind van Franco niet langer. Er breken rellen en stakingen uit onder zowel studenten als arbeiders. Het begint met een staking van de circa 2.000 arbeiders bij de spoorwegwerkplaatsen in het Noord-Spaanse Beassain. Het is het begin van een jarenlange, bijna aaneenschakeling van stakingen die tot 1975 duurde. Ook studenten komen in verzet en staakten. Dat verzet breken was, in tegenstelling tot de stakingen van arbeiders, vrij eenvoudig. Arbeiders konden de economie schade toebrengen, van studenten had men daar weinig tot geen last van. In een toch redelijk aantal gevallen wordt er dan ook aan de arbeiders tegemoet gekomen of worden stakingen minder hard gebroken (minder hard betekende nog niet dat het met zachte hand gedaan werd en volledig tegemoet komen aan de eisen was ook nooit aan de orde). Van dictatuur naar parlementaire monarchie Op 20 november 1975 overlijdt Francisco Paulino Hermenegildo Teodulo Franco y Bahamonde Salgado Pardo, kortweg Francisco Franco y Bahamonde (in Spanje is het gebruikelijk om ook de achternaam van je moeder in je naam te zetten. In geval van Franco is dat dus Bahamonde). Hij wordt begraven in de Vallei der Gevallenen, een monument wat hij eerder liet bouwen circa 40 kilometer ten noorden van Madrid. In dit monument zijn ook ongeveer 46.000 personen begraven, dwangarbeiders, maar ook republikeinen waarvan kan worden aangetoond aangetoond dat ze katholiek waren. Met de bouw was begonnen in 1941 en het geheel kwam in 1959 gereed. Op 24 juni 2019 wordt Franco uit zijn mausoleum gehaald en naast zijn vrouw herbegraven op de begraafplaats Mingorrubi. Dat is zeker niet zonder slag of stoot gegaan door tegenstand van de aanhangers van de dictator. Twee dagen na het overlijden van Franco wordt Spanje weer officieus een monarchie: de kleinzoon van koning Alfonso XIII, Juan Carlos I, bestijgt de troon. Alhoewel deze een trouw aanhanger is van Franco en diens bewind, neigt hij al snel naar herstel van de democratie. Onder grote nationale en internationale druk wordt voorkomen dat Spanje opnieuw een dictatuur zal worden. De economische belangen spelen hierbij vanzelfsprekend een grote rol, alsmede de tegenstand vanuit de Spaanse maatschappij. Een dictatuur is in deze moderne tijd niet meer te verkopen, zo is de mening in hoge kringen in Spanje. Pas op 29 december 1978 verandert Spanje officieel in een constitutionele monarchie.

Antonio Vallejo-Nájera

Zegel van Opus Dei

Luis Carrero Blanco

Koning Juan Carlos I (2007)